Majątek przedsiębiorstwa

1. MAJĄTEK

Majątek przedsiębiorstwa:
a) Majątek trwały

b) Majątek obrotowy

Majątek przedsiębiorstwa – obejmuje wszystkie środki pracy, przedmioty pracy, produkcję w toku, półfabrykaty, wyroby gotowe, towary, środki pieniężne oraz inne środki gospodarcze, które pozostają w dyspozycji przedsiębiorstwa w danym okresie.
Majątek trwały – obejmuje wszystkie składniki, które są użytkowane w okresie dłuższym niż 1 rok oraz zużywają się stopniowo. Zalicza się tutaj:
A) Rzeczowe składniki majątku trwałego, a w nim:
a) środki trwałe – rzeczy kompletne i zdatne do użytkowania, które przenoszą swoją wartość na wartość nowo wytworzonych czy wykorzystywanych dłużej niż 1 rok. Zalicza się do nich: – nieruchomości (grunty, prawo wieczystego użytkowania, budynki, budowle, spółdzielczo własnościowe prawo do lokalu, lokale będące odrębną własnością),
– maszyny, urządzenia, środki transportu,
– ulepszenia w obcych środkach trwałych,
– inwentarz żywy.
b) środki trwałe w budowie – budowa, montaż oraz nakłady związane z nabyciem nowego lub ulepszeniem już istniejącego środka trwałego. Zalicza się tutaj także dokumentację nadzoru budowlanego, VAT nie podlegający odliczeniu oraz odsetki od kredytów zaciągniętych na zakup lub budowę.
B) Wartości niematerialne i prawne
a) prawa majątkowe – prawa autorskie, licencje, patenty, prawo do znaków towarowych,
b) programy komputerowe,
c) wartość firmy – dodatnia różnica między ceną nabycia a średnią wartością rynkową przedsiębiorstwa,
d) koszty zakończonych prac rozwojowych – koszty np. badań, których wynik może być wykorzystany w prowadzonej działalności przez przedsiębiorstwo.
C) Inwestycje długoterminowe
a) długoterminowe aktywa finansowe,
– długoterminowe papiery wartościowe obce,
– długoterminowe udzielne pożyczki,
– udziały w obcych jednostkach,
– długoterminowe lokaty bankowe.
b) inwestycje rzeczowe,
c) inwestycje niematerialne.
D) Należności długoterminowe – kwoty należne przedsiębiorstwu z okresem spłaty dłuższym niż rok.
Majątek obrotowy – obejmuje wszystkie składniki majątku, które zużywają się w ciągu jednego roku (jednego cyklu gospodarczego). Zalicza się tutaj:
A) Rzeczowe składniki czyli zapasy – materiały, produkcja niezakończona, produkty gotowe, towary, zaliczki na towary,
B) Inwestycje krótkoterminowe,
a) krótkoterminowe aktywa finansowe:
– krótkoterminowe papiery wartościowe (czeki, weksle),
– długoterminowe papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaży,
– krótkoterminowe pożyczki,
b) inne – środki pieniężne na rachunku bieżącym i w kasie,
C) Należności krótkoterminowe – kwoty należne przedsiębiorstwu z okresem spłaty do jednego roku.

2. ŚRODKI TRWAŁE

Wycena środków trwałych – tutaj występują trzy wartości:
a) wartość początkowa – wartość środka trwałego w momencie przeznaczenia do użytkowania,

W_p = c_z + k_z

c_z – cena zakupu
k_z – koszty zakupu np. przewozu, montażu itp.

b) wartość bieżąca – wartość środka trwałego w danym momencie użytkowania,

W_b = W_p – k_u

k_u – koszty zużycia środka trwałego w danym okresie

c) wartość odtworzeniowa – określa kwotę, którą musi posiadać przedsiębiorstwo w momencie odtworzenia (odkupienia) środka trwałego. Informuje o aktualnej cenie i aktualnych kosztach zakupu. Jest przeważnie różna od wartości początkowej.

Występują następujące zużycia środków trwałych:
a) zużycie fizyczne – stopniowa utrata sprawności użytkowej środka trwałego w wyniku jego zużycia (eksploatacji),
b) zużycie ekonomiczne – związane jest z postępem technicznym i jest niezależne od rzeczowych czynników eksploatacji środków trwałych,
c) zużycie ekologiczne – związane jest z korzystaniem przez środek trwały z zasobów naturalnych, co powoduje szkodliwe oddziaływanie na środowisko.
Grupy rodzajowe środków trwałych:
– Grupa 0 – grunty i tereny,
– Grupa 1 – budynki i lokale,
– Grupa 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
– Grupa 3 – maszyny energetyczne i kotły,
– Grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,
– Grupa 5 – maszyny, urządzenia i aparaty branżowe,
– Grupa 6 – urządzenia techniczne,
– Grupa 7 – środki transportu,
– Grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie,
– Grupa 9 – inwentarz żywy.
Amortyzacja – koszt zużycia środków trwałych czyli nakładów poniesionych przez przedsiębiorstwo na wytworzenie i sprzedaż wyrobów (w koszcie własnym znajduje się też amortyzacja). Księgowym odzwierciedleniem amortyzacji jest umorzenie, które polega na księgowym zmniejszaniu wartości początkowej środków trwałych.
Zasady amortyzacji:
a) środki trwałe nigdy nie zużywają się do końca, bo przedsiębiorstwo odzyskuje część ich wartości po sprzedaży ich np. na złom,
b) amortyzacji nie podlegają środki trwałe z grupy 0 i 9. Odpisów nie dokonuje się także od środków trwałych wycofanych z eksploatacji na długi okres czasu,
c) środki trwałe zużywają się w ciągu z góry określonego czasu,
d) odpisów amortyzacyjnych dokonuje się miesięcznie (stawka amortyzacji jest równa 1/12 kosztu rocznego),
e) amortyzację rozpoczyna się zwykle od następnego miesiąca, w którym środek trwały został przekazany do użytkowania,
f) odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do pełnego umorzenia środka trwałego (łączna wartość kosztów zużycia zrówna się z wartością początkową).
Stawka amortyzacji – określa kwotę amortyzacji czyli kwotę z tytułu zużycia środka trwałego jaką przedsiębiorstwo musi wliczyć w koszty produkcji w ciągu roku czy miesiąca (amortyzacja jest częścią kosztu własnego).
Stopa amortyzacji – jest procentowym odzwierciedleniem stawki amortyzacji. Określa jaki procent wartości początkowej środka trwałego przedsiębiorstwo wlicza w koszty produkcji w ciągu roku, jest zróżnicowana.
Wyróżniamy następujące metody środków trwałych:
a) metoda liniowa – zakłada jednakowe zużywanie się środków trwałych w ciągu całego przewidzianego dla nich czasu użytkowania. Stawka amortyzacyjna jest ustalana następująco (podstawą jest wartość początkowa środka trwałego):

s_r = (W_p + K_l – O) / T lub s_r = W_p / T lub s_r = (W_p * st_a) / 100%

s_r – stawka amortyzacji rocznej
K_l – koszty likwidacji
O – kwota odzyskana ze sprzedaży np. na złom
T – liczba lat użytkowania środka trwałego
st_a – stopa amortyzacji
s_m = s_r / 12
s_m – stawka amortyzacji miesięczna

b) metoda degresywna – metoda malejących kosztów amortyzacji środków trwałych. W tej metodzie środki trwałe zużywają się w większym stopniu w początkowych okresach użytkowania, a później to zużycie zmniejsza się z roku na rok wraz z upływem czasu użytkowania. Podstawą tutaj jest wartość bieżąca, a stopa amortyzacji jest zwiększona przynajmniej dwukrotnie. Stawkę amortyzacyjną roczną wyznacza się następująco:

s_r = (W_b * st_a * W_zs) / 100%

W_zs – wskaźnik zwiększający stopę amortyzacji (najczęściej równy dwa)
W_b = W_p – k_zu
k_zu – koszty zużycia

Zalety metody degresywnej:
– skłania do zwiększenia tempa inwestowania i wymiany maszyn,
– zmniejsza niebezpieczeństwo strat z powodu zużycia ekonomicznego.
Wady metody degresywnej:
– zwiększenie kosztu wyrobu,
– spadek konkurencyjności.
Ważne:
W następnym okresie po roku, w którym kwota naliczonej w ten sposób amortyzacji zbliży się lub zrówna z kwotą ustaloną metodą liniową należy przejść na metodę liniową.

3. INWESTYCJE W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Inwestycje – wykorzystywanie środków finansowych w celu zwiększenia posiadanych składników majątku trwałego.
Rodzaje inwestycji:
a) rzeczowe – nabycie nowych środków trwałych,
b) finansowe – nabycie długoterminowych papierów wartościowych obcych i zwiększanie innych długoterminowych aktywów finansowych.
Przygotowanie i realizacja inwestycji przebiega następująco:
a) ustalenie celowości inwestycji – inwestycja, która daje w przyszłości korzyści przedsiębiorstwu,
b) przygotowanie inwestycji – opracowanie projektu i dokumentacji inwestycyjnej,
c) realizacja inwestycji – wykonanie prac inwestycyjnych,
d) przekazanie inwestycji do użytkowania,
e) ocena inwestycji.
Ocenę inwestycji dokonuje się poprzez analizę dwóch wskaźników:
a) wskaźnik okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych – określa w jakim czasie zwrócą się nakłady poniesione na inwestycję, im mniejszy tym lepiej (nakłady wtedy szybciej się zwrócą),

a) wskaźnik okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych – określa w jakim czasie zwrócą się nakłady poniesione na inwestycję, im mniejszy tym lepiej (nakłady wtedy szybciej się zwrócą),

W_o = N / E

N – nakłady na inwestycję
E – efekty finansowe dzięki inwestycji (wyrażone w skali roku)

b) wskaźnik efektywności (opłacalności) inwestycji – ile złotych efektu przypada na każdą złotówkę poniesionych nakładów, im większy tym lepiej (efekty wtedy przynoszą zamierzony zysk).

W_e = E / N

Cykl inwestycyjny – czas od momentu rozpoczęcia inwestycji do chwili jej zakończenia. Im dłuższy jest cykl, tym większych nakładów wymaga inwestycja.

4. MAJĄTEK OBROTOWY

Majątek obrotowy – obejmują składniki majątku przedsiębiorstwa, które zużywają się w okresie krótszym niż 1 rok. Ciągle zmienia formę i postać w jakiej występuje.
Cyk obrotowy majątku przedstawia się następująco:
a) w przemyśle

P₁ > P

Cykl obrotowy (rotacja) – przejście środków obrotowych z jednej formy do drugiej takiej samej.

b) w handlu

P₁ > P

Fazy, które występują w cyklu obrotowym:
a) zaopatrzenia – zamiana pieniędzy w surowce i materiały oraz trwa przez cały okres w magazynie w formie zapasów,
b) produkcji – obejmuje cały proces wytwarzania wyrobów gotowych czyli trwa od momentu przekazania materiałów do produkcji do momentu przekazania wyrobów do magazynu,
c) zbytu – obejmuje przekazanie dostawy odbiorcom a kończy się w momencie otrzymania należności za dostawę.
Do oceny rotacji wykorzystuje się następujące wskaźniki:
a) wskaźnik rotacji w razach – określa ile razy w danym okresie środki obrotowe dokonują pełnego obrotu,

Wr_r = O / Z

O – wartość sprzedaży (obrót)
Z – zapas przeciętny majątku obrotowego zaangażowanego w produkcję

b) wskaźnik rotacji w dniach – określa ile dni trwa jeden pełny obrót składnikami majątku obrotowego,

Wr_d – (Z * T) / O

T – czas wrażony w dniach w danym okresie

c) wskaźnik zaangażowania środków – określa ile złotych majątku obrotowego należy zaangażować dla osiągnięcia 1 złotówki wartości sprzedaży.

W_za = Z /O = 1 / Wrr

Przyspieszenie rotacji w poszczególnych fazach:
a) faza zaopatrzenia:
– zmniejszenie ilości gromadzonych zapasów materiałowych do niezbędnego minimum,
– zwiększenie częstotliwości dostaw,
– likwidacja zapasów nieprawidłowych,
b) faza produkcji:
– stosowanie nowoczesnych metod i technik wytwarzania,
– właściwa organizacja pracy,
– efektywne wykorzystanie czasu pracy,
– wzrost kwalifikacji pracy i wydajności pracy,
– właściwe zorganizowanie przebiegu produkcji,
c) faza zbytu:
– sprawne i terminowe przygotowanie czy przekazywanie dostawy,
– zastosowanie wobec odbiorców korzystnej dla dostawcy formy płatności,
– współpraca z wypłacalnymi odbiorcami.
Korzyści z przyspieszenia rotacji:
– możliwość osiągnięcia wyższej wartości sprzedaży przy stałych zaangażowanych składników majątku obrotowego,
– możliwość osiągnięcia zamierzonej wartości sprzedaży przy mniejszym zaangażowaniu składników majątkowych,
– możliwość zainwestowania uwolnionych środków pieniężnych,
– zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał finansujący działalność bieżącą (obrotową).