Handel zagraniczny

1. PODSTAWOWE INFORMACJE O HANDLU

Handel – dział gospodarki zajmujący się obrotem towarowym. Umożliwia przekazanie odbiorcom wytworzonych produktów przez przedsiębiorstwo.

Podział handlu:
a) ze względu na zasięg rynku, na którym odbywa się obrót towarowy
– handel krajowy – odpłatna wymiana towarów między kontrahentami krajowymi,
– handel zagraniczny – odpłatna wymiana towarów między kontrahentami zagranicznymi.
b) ze względu na miejsce w obrocie towarowym
– handel hurtowy,
– handel detaliczny.
Handel zagraniczny przybiera następujące formy wymiany:
a) eksport – sprzedaż produktów zagranicę. Ma za zadanie upłynnienia nadwyżki towarowej z rynku krajowego,
b) import – zakup produktów z zagranicy. Główny cel to rozszerzenie i uzupełnienie oferty towarowej na rynku krajowym,
c) reeksport – sprzedaż zagranicę produktów wytworzonych zagranicą.
Reeksport ma dwie odmiany:
– reeksport bezpośredni – sprzedaż zagranicę towarów kupionych zagranicą z pominięciem kraju reeksportera, który jest jedynie pośrednikiem i zarabia na różnicy cen,
– reeksport pośredni – kupiony zagranicą towar jest sprowadzany do kraju reeksportera. Tam może być nawet przetworzony, a następnie sprzedawany jest innemu zagranicznemu odbiorcy. W tej sytuacji reeksporter występuje w dwóch różnych rolach, najpierw jest importerem a potem eksporterem.
d) obrót uszlachetniający – przedmiotem wymiany międzynarodowej są usługi materialne czy związane z rzeczą, towarem.
Wyróżniamy następujące obroty:
– czynny – występuje, gdy dany kraj jest usługodawcą czyli przyjmuje zagraniczny towar w celu wykonania usługi,
– bierny – występuje, gdy dany kraj jest zleceniobiorcą czyli przekazuje towar zagranicę w celu wykonania usługi.
e) tranzyt – przewóz dostawy z kraju dostawcy do kraju odbiorcy przez kraj/e trzeci/e. Występują następujące formy tranzytu:
– bezpośredni – ładunek jest wyłącznie przewożony przez kraj/e trzeci/e,
– pośredni – występuje, gdy przewożony ładunek okresowo znajduje się na terytorium kraju trzeciego i jest tam np. składowany przez jakiś czas.
Powody wymiany międzynarodowej:
– nierówny podział surowców na ziemi,
– zróżnicowane warunki klimatyczne,
– odmienna struktura gospodarki danego kraju,
– nierówny poziom techniczny,
– zbyt wysokie koszty wytwarzania w stosunku do importu.

2. OCENA OPŁACALNOŚCI WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

Wymiana międzynarodowa jest opłacalna tylko wtedy, gdy wpływy z eksportu przewyższają wydatki na import. Opłacalność wymiany można ocenić posługując się wskaźnikiem terms of trade. Wskazuje on stosunek zmiany cen towarów eksportowanych do zmiany cen towarów importowanych w danym roku w stosunku do roku poprzedniego.
Wskaźnik terms of trade przedstawia się następująco:

t.o.t. = (Σq₁ * p₁ / Σq₁ * p₀) / (Σq₁ * p₁ / Σq₁ * p₀)

q₁ – ilość towarów eksportowanych/importowanych w roku badanym
p₁ – cena towarów eksportowanych/importowanych w roku badanym
p₀ – cena towarów eksportowanych/importowanych w roku poprzednim
Σ – suma
Σq₁p₁ – suma wartości towarów eksportowanych/importowanych w roku badanym po cenach obowiązujących w tym roku
Σq₁p₀ – suma wartości eksportu/importu w roku badanym obliczona po cenach z roku poprzedniego

Wymiana międzynarodowa jest opłacalna wtedy, gdy wskaźnik terms of trade jest większy od jedności (lub większy od 100 %, jeśli ten wskaźnik będzie wyrażony w procentach). Im wyższa wartość wskaźnika tym lepiej.

3. TRANSAKCJE W HANDLU

Transakcja – zbiór czynności i warunków, która umożliwia zakup lub sprzedaż produktów zagranicę.
Wyróżniamy następujące umowy w transakcjach:
a) umowy podstawowe – zawierane między eksporterem a importerem i odnoszą się do przedmiotu wymiany, którym może być towar, usługa, towar i usługa łącznie,
b) umowy pomocnicze – zawierane są z pośrednikami w transakcjach, którymi są najczęściej firmy przewozowe, ubezpieczeniowe, agencje reklamowe czy branki.

4. TRANSAKCJA EKSPORTOWA I IMPORTOWA

Przebieg transakcji eksportowej:
a) ustalenie opłacalności zawarcia transakcji,
b) przygotowanie i wysłanie ofert w celu znalezienia zagranicznego odbiorcy,
c) zawarcie umowy,
d) przygotowanie i wysłanie dostawy,
e) wystawienie i wysłanie faktury,
f) dokonanie rozliczenia po dokonaniu zapłaty.
Obowiązki eksportera:
– uzyskanie zezwolenia na wywóz towaru,
– wysyłka towaru do odbiorcy,
– przygotowanie i opłacenie transportu,
– ubezpieczenie towaru,
– sporządzenie dokumentacji.
Przebieg transakcji importowej:
a) znalezienie potencjalnych dostawców przez wysłanie zapytań ofertowych,
b) analiza otrzymanych ofert – wybór dostawcy,
c) podpisanie kontraktu,
d) przyjęcie dostawy lub dokonanie odbioru,
e) zapłata zobowiązania za dostawę,
f) dokonanie rozliczenia transakcji.
Obowiązki importera:
– zezwolenie na przywóz towaru, jeżeli jest wymagane,
– zorganizowanie i opłacenie transportu, jeżeli jest to zawarte w kontrakcie,
– ubezpieczenie dostawy, jeżeli wynika z umowy,
– zlecenie bankowi dokonania zapłaty,
– dokonanie formalności celnych i opłacenie cła.

5. KONTRAKTY ZAGRANICZNE

W treści kontraktu zagranicznego podaje się:
– nazwę, rodzaj, symbol towaru,
– ilość towaru,
– jakość towaru,
– termin dostawy,
– warunki dostawy,
– warunki płatności,
– cena łącznie z klauzulą transportową,
– inne informacje formalno-prawne np. data.

6. DOKUMENTY W HANDLU ZAGRANICZNYM

Dokumenty podstawowe – występują w każdej transakcji zagranicznej. Dotyczą przedmiotu przekazania dostawy a jej ubezpieczeniem.
Wyróżniamy tutaj następujące dokumenty:
a) towarowe – są to różnego rodzaju faktury handlowe za towar np. prowizoryczne, ostateczne, proformy, celne, konsularne itp.,
b) przewozowe – są zróżnicowane ze względu na rodzaj wykorzystywanego transportu.
W transporcie wodnym w żegludze morskiej są to:
– czarter,
– nota bukingowa,
– kwit sternika – potwierdza przyjęcie towarów na statek,
– kwit dokowy – potwierdza przyjęcie dostawy do magazynów znajdujących się w dokach,
– kwit przesyłkowy – głównie w żegludze przybrzeżnej,
– konosament – imienny, na okaziciela, na zlecenie.
W transporcie wodnym w żegludze śródlądowej są to:
– międzynarodowy, żeglugowy, list przewozowy,
– konosament żeglugi śródlądowej.
W transporcie lądowym są to:
– międzynarodowy, samochodowy, kolejowy, list przewozowy.
W transporcie lotniczym są to:
– międzynarodowy, lotniczy, list przewozowy,
– czarter.
c) ubezpieczeniowe
Polisa ubezpieczeniowa – potwierdza zawarcie umowy. Występuje jednorazowa oraz bieżąca. Ubezpieczyciele w polisie uwzględniają franszyzę, ale ubezpieczony nie musi zgodzić się na jej umieszczenie.
Franszyza – postanowienie w umowie ubezpieczenia przerzucającego odpowiedzialność na ubezpieczającego część poniesionej szkody np. w wysokości 5 % do kwoty franszyzy.
Wyróżniamy następujące formy franszyzy:
– integralna – jeżeli szkoda przekroczy kwotę franszyzy to ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie za całą szkodę,
– redukcyjna – jeżeli szkoda przekroczy kwotę franszyzy to ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie jako różnicę między wartością szkody a kwotą franszyzy.
Certyfikat asekuracyjny – objęty jest polisą bieżącą
Nota kryjąca – wystawią ją makler ubezpieczeniowy.
Dokumenty pomocnicze – wystawiane są tylko w konkretnej sytuacji. Zalicza się tutaj następujące świadectwa:
– świadectwo pochodzenia – stwierdza w jakim kraju został wyprodukowany towar,
– świadectwo weterynaryjne – stwierdza stan zdrowia zwierząt,
– świadectwo standaryzacyjne,
– świadectwo fitopatologiczne – dotyczy handlu roślinami i zbożem,
– świadectwo dezynfekcji – odkażanie przy użyciu środków chemicznych,
– świadectwo fumigacji – odkażanie za pomocą dymu,
– świadectwo kondycjonowania – stwierdza wagę handlową towaru,
– świadectwo o sile wyższej – stwierdza zdarzenie, którego nie można było przewidzieć np. powódź.

7. POLITYKA CELNA

Cło – opłata pobierana przez państwo według określonych stawek za przyjęcie towaru z zagranicy, który przechodzi przez granicę celną.
Granica celna – oznaczona linia odgraniczająca wolny obszar od pozostałej części polskiego obszaru celnego.
Rodzaje cła ze względu na:
a) kierunek obrotu
– cło eksportowe – chroni własną gospodarkę przed wywożeniem surowców,
– cło importowe – pobierane jest przy przywozie towarów z zagranicy,
– cło tranzytowe – pobierane jest od towarów przewożonych przez terytorium danego kraju.
b) cel gospodarczy
– cło fiskalne – zwiększa dochód Skarbu Państwa, podlegają tutaj towary nieprodukowane w kraju,
– cło prohibicyjne – ma nie dopuścić do wywozu lub przywozu towarów,
– cło wychowawcze – stosowane jest w imporcie dla ochrony przed konkurencją,
– cło bojowe – jego celem jest zmuszenie innego kraju do obniżenia stawek celnych,
– cło odwetowe – stosowane jest w sytuacji, kiedy inny kraj zastosował cło bojowe,
– cło preferencyjne – stosowane jest dla towarów faworyzowanych lub wyróżnionych w jakimś kraju,
– cło antydumpingowe – stosowane jest w sytuacji, gdy ceny towarów importowanych są niższe od cen rynkowych.
c) metody obliczania
– cło od wartości – oblicza się od wartości towarów (w procentach),
– cło specyficzne – ustalone jest w formie kwoty od jednostki miary towarów,
– cło mieszane – oparte jest na stawkach specyficznych z dopłatą obliczaną od wartości towarów.